Bóng đá là gì? Bắt nguồn từ đâu và phát triển như thế nào

Nhắc đến bóng đá, chúng ta có lẽ đều kể được vanh vách về luật chơi, hay tên những cầu thủ ngôi sao nổi tiếng nhất. Tuy nhiên, chắc không phải ai cũng biết lịch sử môn bóng đá ra sao, hay bóng đá xuất xứ từ nước nào. Hãy theo dõi bài viết sau đây của Congdongfifa và cùng tìm hiểu về bóng đá để có được cái nhìn toàn diện nhất!

Bóng đá xuất xứ từ nước nào?

Nhiều người nghĩ rằng quê hương của bóng đá là nước Anh, nhưng thật ra môn thể thao này có nguồn gốc còn cổ xưa hơn thế. Từ cách đây rất lâu, các môn thể thao tương tự như bóng đá ngày nay đã xuất hiện ở nhiều nền văn hóa.

Theo FIFA, hình thái bóng đá ra đời sớm nhất là ở Trung Quốc, do có bằng chứng cho thấy nó được coi là một môn thể thao trong quân đội Trung Quốc từ tận thế kỷ 3 – thế kỷ 2 trước Công nguyên. Trò chơi bóng đá cổ đại này mang tên là Cuju (có nghĩa là đá bóng), gọi theo âm Hán Việt thì là thúc cúc hoặc xúc cúc. Mặc dù có đôi chút giống với bóng bầu dục hiện nay nhưng về cơ bản, luật chơi của Cuju cũng giống như bóng đá thời nay, với mục đích là cạnh tranh và đá được quả bóng vào lưới của đối phương mà không được phép dùng tay. Vào thời nhà Hán (từ năm 206 trước Công Nguyên đến năm 220 sau Công Nguyên), Cuju đã được chuẩn hóa, và các quy tắc của bộ môn này đã được đề ra.

Xem thêm bài viết Lý giải Tại sao bóng đá là môn thể thao vua lôi cuốn nhất thế giới?

Ở Hy Lạp cũng có những bộ môn như vậy, được gọi là phaininda và episkyros. Athenaeus, một trò chơi ra đời vào năm 228 sau Công Nguyên, đã phỏng theo trò chơi bóng đá của La Mã cổ đại mang tên harpastum. Cả phaininda, episkyros và harpastum đều được dùng tay và thậm chí là cả bạo lực khi chơi. Chính vì vậy, chúng có nhiều nét giống với bóng bầu dục, đấu vật và cả bóng chuyền ngày nay hơn là bóng đá. Ngoài ra, còn có những trò chơi khác tương tự như trò kemari ở Nhật Bản và trò chuk-guk ở Hàn Quốc.

Dù có tương đồng với những trò chơi bóng khác tại nhiều nơi trên khắp thế giới nhưng bóng đá hiện đại ngày nay không có một lịch sử cổ xưa như vậy. Theo nhận định của FIFA, nó không có mối liên hệ nào về lịch sử với những trò chơi thời cổ đại của những nước ngoài Châu Âu. Các quy tắc hiện đại của bóng đá ngày nay được dựa trên việc chuẩn hóa nhiều hình thức bóng đá khác nhau tại các trường học ở Anh vào thế kỷ 19. Chính vì vậy, người ta thường hay nói rằng bóng đá có nguồn gốc từ xứ sở sương mù. Lịch sử bóng đá ở Anh bắt đầu từ ít nhất là vào thế kỷ 8 sau Công nguyên.

Luật Cambridge lần đầu tiên được giới thiệu tại Đại học Cambridge vào năm 1848, và có ảnh hưởng đặc biệt trong việc phát triển các bộ luật tiếp theo, bao gồm cả bóng đá ngày nay. Luật Cambridge được viết ra tại Đại học Trinity, Cambridge, trong một cuộc họp có sự tham dự của đại diện tới từ các trường Eton, Harrow, Rugby, Winchester và Shrewsbury. Luật này không được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới.

Bóng đá có nguồn gốc xa xưa từ Trung Quốc

Trong những năm 1850, nhiều câu lạc bộ độc lập không có liên kết với các trường học đã được thành lập tại khắp những nước nói tiếng Anh. Họ đã chơi nhiều hình thức bóng đá khác nhau, và một số câu lạc bộ còn có những quy tắc riêng biệt của mình. Trong số đó, đáng chú ý nhất là Câu lạc bộ bóng đá Sheffield, do các cựu học sinh trường công lập thành lập vào năm 1857. Sau đó, vào năm 1867, Hiệp hội Bóng đá Sheffield được thành lập. Năm 1862, ông John Charles Thring của trường Uppingham cũng đã nghĩ ra được một bộ quy tắc trong bóng đá có tầm ảnh hưởng.

Những nỗ lực không ngừng này đã góp phần dẫn đến sự ra đời của Hiệp hội bóng đá Anh (FA) vào năm 1863. Phiên nhóm họp lần đầu tiên của họ là vào sáng ngày 26/10/1863 tại quán rượu Freemasons ở phố Great Queen, London. Trường duy nhất được đại diện trong lần này là Charterhouse. Trong khoảng thời gian từ tháng 10 đến tháng 12, đã có 5 cuộc họp nữa được diễn ra tại quán rượu Freemasons. Từ đó, họ đã cho ra đời bộ quy tắc toàn diện đầu tiên.

Trong cuộc họp cuối cùng, Giám đốc Tài chính đầu tiên của FA, đại diện của Blackheath, đã rút câu lạc bộ của mình khỏi tổ chức này, sau khi FA quyết định loại bỏ đi hai quy tắc dự thảo được đề xuất tại cuộc họp trước. Thứ nhất là quy tắc được phép cầm bóng trong tay để chạy. Quy tắc thứ hai là có thể cản trở cầu thủ ôm bóng chạy như vậy bằng cách đá vào chân đối phương, ngáng chân hoặc giữ người lại. Đó đều là những quy tắc tương đồng với môn bóng bầu dục ngày nay.

Các câu lạc bộ bóng bầu dục khác ở Anh cũng đã tiếp bước động thái này và quyết định không gia nhập FA. Thay vào đó, vào năm 1871, họ đã lập nên Liên đoàn Bóng bầu dục Rugby. 11 câu lạc bộ còn lại, dưới sự lãnh đạo của ông Ebenezer Cobb Morley, đã tiếp tục phê chuẩn 13 điều luật ban đầu của bộ môn này. Hiệp hội Bóng đá Sheffield đã chơi bóng theo luật riêng của mình cho đến những năm 1870. FA đã tiếp nhận một số điều luật của Hiệp hội Bóng đá Sheffield, cho đến khi luật chơi ở mọi nơi có rất ít sự khác biệt.

Giải bóng đá lâu đời nhất thế giới chính là Cúp FA, do ông CW Alcock thành lập nên, và các đội bóng Anh đã bắt đầu thi đấu tại cúp này từ năm 1872. Ông này cũng tổ chức trận đấu bóng đá quốc tế chính thức đầu tiên cùng trong năm 1872, đó là trận đấu giữa Scotland và Anh ở Glasgow. Nước Anh cũng là quê hương của giải bóng đá đầu tiên trên thế giới. Giải này do ông William McGregor, giám đốc của câu lạc bộ Aston Villa, thành lập tại Birmingham vào năm 1888. Ban đầu, giải này có 12 câu lạc bộ tới từ vùng Trung và Bắc Anh.

Luật của môn bóng đá là do Ủy ban Bóng đá Quốc tế (IFAB) định ra. Ủy ban này được thành lập vào năm 1886 sau cuộc họp tại Manchester của Hiệp hội bóng đá Anh, Hiệp hội bóng đá Scotland, Hiệp hội bóng đá xứ Wales và Hiệp hội bóng đá Ireland.

FIFA (Liên đoàn Bóng đá Quốc tế) đã được thành lập tại Paris vào năm 1904. Họ tuyên bố rằng họ sẽ tuân thủ theo luật mà FA đã đề ra. Việc bóng đá ngày càng trở nên phổ biến đã dẫn đến việc các đại diện của FIFA được Ủy ban Bóng đá Quốc tế kết nạp thêm vào năm 1913. Ủy ban này bao gồm 4 đại diện của FIFA và 4 đại diện tới từ 4 hiệp hội bóng đá ở Anh (mỗi hiệp hội có một đại diện).

Cho tới ngày nay, bóng đá đã trở thành môn thể thao phổ biến nhất trên thế giới và thu hút được số lượng lớn người chơi và theo dõi.

Luật bóng đá ra đời từ Anh

Lịch sử bóng đá thế giới

Bóng đá giờ đã là môn thể thao toàn cầu, không phân nam nữ, dành cho mọi đối tượng, từ những em nhỏ cho tới những người lớn tuổi. Vậy bóng đá có lịch sử phát triển như thế nào?

Quả bóng hơi xuất hiện lần đầu tiên tại Hy Lạp, có lớp bọc bằng da lợn hoặc da hươu và được thổi căng lên để đá.

Đến năm 1844, nhà khoa học người Mỹ Charles Goodyear đã phát minh ra cách lưu hoá cao su Ấn Độ. Kể từ đó, quả bóng mới bắt đầu được tạo ra với hai lớp vỏ bọc.

Đến năm 1886, nước Anh đã phát minh ra van và bơm hơi.

Năm 1970, nước Đức đã phát minh ra quả bóng đen trắng truyền thống với lớp vỏ sáu góc.

Nước Mỹ đã đóng góp hai cải tiến lớn đối với quả bóng đá, đó là quả bóng có vỏ bọc nhiều lớp và bơm tự động gắn trực tiếp vào quả bóng khiến nó có chức năng tự làm căng.

Năm 2003, quả bóng thông minh được đăng ký bản quyền phát minh ở Đức. Đây là loại bóng có khả năng phát sóng định vị.

Chiếc còi dành cho trọng tài được sử dụng lần đầu tiên trong một trận bóng đá là vào năm 1868, trong một trận đấu của câu lạc bộ Nottingham Forest ở Anh. Ông Joseph Hudson ở Birmingham (Anh) là người đưa ra ý tưởng này. Trước đó, trọng tài làm điều tương tự bằng một chiếc khăn mùi xoa chứ không phải bằng còi.

Ý tưởng sử dụng một loại thẻ màu để thể hiện cho ý định của trọng tài đã được trọng tài người Anh Ken Aston nghĩ ra. Ông Aston tham gia Ủy ban Trọng tài FIFA, đảm nhiệm vị trí chịu trách nhiệm cho tất cả các trọng tài trong World Cup 1966. Trong trận Tứ kết của giải đấu này giữa Anh và Argentina trên sân Wembley, trọng tài chính là ông Rudolf Kreitlein đã phạt cảnh cáo Bobby và Jack Charlton của Anh và truất quyền thi đấu Antonio Rattín của Argentina. Tuy nhiên, do không giải thích rõ quyết định của mình nên sau trận đấu, huấn luyện viên Alf Ramsey của Anh đã tới chỗ đại diện của FIFA để yêu cầu giải thích. Sự việc này khiến ông Aston trăn trở suy nghĩ về cách khiến cho quyết định của trọng tài trở nên rõ ràng hơn với các cầu thủ và khán giả. Nhận ra màu sắc giống như trên đèn giao thông có thể vượt qua được rào cản ngôn ngữ và thể hiện rõ ràng một cầu thủ bị cảnh cáo hay truất quyền thi đấu, ông đã sáng tạo ra thẻ vàng và thẻ đỏ như ngày nay.

Xem thêm bài viết Tìm hiểu về các giải bóng đá lớn trên thế giới hiện nay

Không có một tài liệu lịch sử nào cho thấy khung gỗ của cầu môn đã được phát minh như thế nào và bản quyền thuộc về ai. Cầu môn được sử dụng để giúp trọng tài xác nhận những bàn thắng. Luật bóng đá năm 1863 quy định khoảng cách giữa hai cột dọc là 7,3 m. Cuối những năm 1800, nhiều câu lạc bộ dùng dây buộc hoặc dải băng để thay thế xà ngang ngày nay, nhưng có nhiều câu lạc bộ không hề có xà ngang. Điều này dẫn đến những tranh cãi khi có sút lên không cao bao nhiêu nhưng bóng ở khoảng giữa hai cột dọc là vẫn có bàn thắng. Cuối cùng, vào năm 1882, xà ngang được yêu cầu bắt buộc. Lưới giăng phía sau khung gỗ là điều không bắt buộc trong luật, nhưng vẫn luôn được sử dụng vì giúp dễ xác định tình huống ghi bàn hơn.

Năm 1988, Tây Ban Nha đã phát minh ra khung thành có gắn camera.

Năm 2003, Đức phát minh ra vòm cầu môn nhấp nháy khi có bàn thắng được ghi.

Đôi giày bóng đá đầu tiên trong lịch sử là do Vua Henry VIII của Anh đặt làm cho mình vào năm 1526. Trước năm 1891, giày bóng đá không được phép có thêm phần nào bên ngoài. Phiên bản cải tiến sau đó mới đưa thêm những đinh nhỏ dưới gầm giày vào, dẫn đến sự ra đời của giày bóng đá (hay trước đây còn gọi là giày đinh). Đến những năm 1950, Adidas mới cho ra mắt những đôi giày bóng đá có đinh được làm từ cao su hoặc nhựa, để có thể thi đấu với điều kiện thời tiết và mặt sân khác nhau. Giày bóng đá ngày xưa rất nặng và có cổ cao quá mắt cá, nhưng ngày nay đã nhẹ và tối giản hơn. Màu sắc sử dụng trước đây chỉ là màu đen, nhưng sau này giày bóng đá đã có đủ màu sắc để sử dụng như một phụ kiện thời trang.

Công nghệ liên lạc giữa trọng tài chính và các trợ lý trọng tài ra đời và được sử dụng rộng rãi từ World Cup 2006. Cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000, các trợ lý trọng tài chỉ dùng cờ và còi để báo cho trọng tài chính, còn hiện giờ, trọng tài chính có thể nói chuyện với mọi trợ lý bên ngoài sân, bao gồm cả 2 trọng tài biên.

Công nghệ Goal-line (vạch cầu môn điện tử) được Ủy ban Bóng đá Quốc tế đưa vào luật vào tháng 7/2012 và dần dần cho tới nay đã được sử dụng rộng rãi. Công nghệ này giúp xác định chính xác bóng đã lăn qua vạch cầu môn hay chưa, từ đó giúp trọng tài chính đưa ra quyết định công nhận hay không công nhận bàn thắng.

Bình xịt bọt tự hủy được sử dụng rộng rãi kể từ kỳ World Cup 2014, nhưng nó đã ra đời từ khoảng năm 2000. Người phát minh ra loại bình xịt này là ông Heine Allemagne người Brazil, và nó đã được sử dụng tại giải vô địch quốc gia Brazil chỉ sau đó một năm. Trọng tài chính sử dụng bình xịt này để đánh dấu vị trí bóng trong các tình huống đá phạt. Bọt sau khi được xịt ra sẽ tự biến mất sau một phút.

Công nghệ VAR (video hỗ trợ trọng tài) ra đời tại Hà Lan vào đầu những năm 2010 và được đưa vào luật bóng đá năm 2018 sau nhiều thử nghiệm thành công. VAR giúp xem xét lại những quyết định của trọng tài chính trong những tình huống cụ thể thường hay gây tranh cãi.

Sự thay đổi của quả bóng được dùng trong World Cup qua từng năm

Tìm hiểu về bóng đá từ A tới Z

Hãy cùng tìm hiểu về môn bóng đá kỹ lưỡng để biết được tường tận về mọi yếu tố trong môn thể thao này. Chắc chắn sẽ có những điều mà bạn chưa thể nắm hết được toàn bộ đâu.

Bóng đá là gì?

Bóng đá có tên gọi trong tiếng Anh là “football” hoặc “soccer” tại những nước nói tiếng Anh.

Tại đa số các nước sử dụng tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức, bóng đá được gọi là “football”. Đó là tại những nước như Vương quốc Anh, các nước Caribê (Trinidad và Tobago, Jamaica, Barbados…), Nepal, Malta, Ấn Độ, Nigeria, Cameroon, Pakistan, Liberia, Singapore, Hồng Kông,…

Ở Mỹ và Canada, từ “football” lại được dùng để chỉ môn bóng bầu dục, nên bóng đá được gọi bằng từ “soccer”, hay còn gọi là “association football”.

Bóng đá là môn thể thao đối kháng giữa hai đội, thường là mỗi đội có 11 cầu thủ (các loại bóng đá khác sẽ có số lượng cầu thủ ít hơn). Môn này được chơi trong một sân bóng có hình chữ nhật, ở cuối hai sân có một khung gỗ giăng lưới gọi là khung thành (hoặc cầu môn).

Mục tiêu của một trận bóng đá là đưa bóng vào khung thành của đối phương để ghi bàn thắng. Mỗi trận đấu thường có 90 phút, được chia làm hai hiệp đấu (với những loại bóng đá khác sẽ có thời gian thi đấu ít hơn). Kết thúc hai hiệp đấu, đội nào ghi được nhiều bàn thắng hơn sẽ là đội giành chiến thắng. Nếu hai đội đều không ghi được bàn thắng nào hoặc có số lượng bàn thắng bằng nhau thì trận đấu kết thúc với kết quả hòa. Ngoài ra, trong những trận đấu buộc phải xác định kẻ thắng người thua thì sẽ áp dụng thêm thời gian đá thêm (gọi là hiệp phụ) và những lượt đá luân lưu để phân thắng bại.

Trong bóng đá, cầu thủ chỉ được dùng chân và các bộ phận khác chứ không được chạm bóng bằng bàn tay hay cánh tay. Thủ môn là vị trí duy nhất được chơi bóng bằng tay, nhưng chỉ trong phạm vi vòng cấm địa của đội nhà (vòng 16m50 trước khung thành).

Các loại hình bóng đá

Tuy cùng tuân theo một luật chơi cụ thể nhưng bóng đá lại chia thành nhiều loại hình khác nhau để làm tăng tính đa dạng và phù hợp với nhiều đối tượng người chơi hơn.

Bóng đá 11 người

Đây là loại hình bóng đá phổ biến và được áp dụng cho những giải đấu nổi tiếng trên thế giới. Mỗi đội bóng sẽ có 11 người thi đấu trên sân, trong đó bao gồm một thủ môn.

Bóng đá 11 người là hình thức phổ biến

Tìm hiểu thêm về Bóng đá 11 người – Bộ 17 quy định mới nhất từ FIFA

Bóng đá mini

Đúng như cái tên của nó, bóng đá mini là một loại hình nhỏ hơn của bóng đá để phù hợp với tất cả mọi lứa tuổi, trong đó có cả trẻ em. Số lượng cầu thủ của mỗi đội sẽ ít hơn, thường là 5 hoặc 7 cầu thủ. Do số lượng người ít hơn nên những yếu tố khác của một trận bóng cũng được giảm theo: sân bóng có kích thước nhỏ hơn, khung thành nhỏ hơn, thời lượng của trận đấu cũng giảm.

Xem thêm bài viết Cập nhật mới nhất mọi thông tin về Luật bóng đá mini 5 người

Ở Việt Nam, dạng bóng đá này còn thường được gọi với cái tên là “bóng đá phủi”. Các trận đấu có thể được tiến hành ở trong nhà hoặc ngoài trời. Luật chơi của bóng đá mini tương tự với bóng đá 11 người nhưng không có tính chính thức nên rất linh hoạt. Mặt sân cũng có thể là sân cỏ, sân đất hay sân cứng.

Bóng đá mini dành cho nhiều lứa tuổi

Futsal

Futsal là một thể thức bóng đá được FIFA công nhận, còn được gọi là bóng đá trong nhà hay bóng đá 5 người. Một trận futsal được chơi trên mặt sân cứng, có kích thước nhỏ hơn so với sân bóng đá 11 người, và chủ yếu là chơi trong nhà.

Mỗi đội trong futsal có 5 cầu thủ thi đấu trên sân, trong đó có một thủ môn. Loại hình bóng đá này không giới hạn số quyền thay người. Futsal thường thi đấu bằng một quả bóng nhỏ hơn, cứng hơn và có độ nảy ít hơn. So với bóng đá 11 người, bộ môn này đòi hỏi đến kỹ năng nhiều hơn.

Futsal thi đấu trong nhà và có 5 người mỗi đội

Bóng đá bãi biển

Bóng đá bãi biển là loại hình bóng đá được chơi trên sân cát, thường là ở các bãi biển. Loại hình này đòi hỏi kỹ năng, sự nhanh nhẹn và khả năng dứt điểm chính xác, vì cát sẽ là một trở ngại khi thi đấu.

Vì đặc thù là thi đấu trên cát mềm nên phong cách thi đấu của các cầu thủ môn bóng đá bãi biển cũng khác so với những loại hình bóng đá khác, với độ ngẫu hứng cao hơn. Do sân bóng của bóng đá bãi biển nhỏ gọn hơn nhiều so với sân bóng bình thường nên cầu thủ có thể ghi bàn từ bất cứ vị trí nào trên sân. Chính vì vậy, một trận đấu bóng đá bãi biển thường có số cú sút rất cao, và số lượng bàn thắng cũng rất lớn.

Môn bóng đá bãi biển được thi đấu trên sân cát

Bóng đá đường phố

Bóng đá đường phố chỉ chung nhiều biến thể của bóng đá khác nhau, nhưng có một điểm chung là không mang tính chính thức, cũng không có địa điểm chính thức, mà có thể tự phát, ngẫu hứng và diễn ra ở bất cứ đâu. Đó có thể là bất cứ không gian nào mà người chơi có thể tận dụng được như một bãi đất trống, một con hẻm nhỏ, hay thậm chí trên đường phố.

Chính vì mang tính cộng đồng và phong trào nên loại hình này cũng không tuân theo những điều luật khắt khe của bóng đá, mà chủ yếu là do hai bên thỏa thuận miệng trước với nhau. Cũng như vấn đề sân bãi, không hề có quy định nào về trang phục, giày hay bóng. Tất cả chỉ mang tính cảm hứng, các cầu thủ có thể mặc bất cứ trang phục nào, có thể đi giày hoặc chân trần, hay thậm chí bóng cũng chỉ cần là một vật hình cầu là được.

Vì tính đơn giản và linh hoạt như vậy nên đây là loại hình bóng đá phổ biến nhất trong đời sống với mọi lứa tuổi. Bóng đá đường phố cũng từng sản sinh ra những ngôi sao với phẩm chất và kỹ năng đặc biệt.

Bóng đá đường phố có thể được chơi ở bất cứ đâu

Loại hình khác

Ngoài những loại hình bóng đá ở trên, còn rất nhiều những biến thể khác ít phổ biến hơn mà không phải ai cũng biết. Có thể kể đến như sau:

• Bóng đá trong nhà ở Bắc Mỹ: Đây là loại hình bóng đá thường được những nước trong khu vực này chơi tại một sân đấu trong nhà có tường. Không giống với futsal, loại bóng đá này thường được chơi trên sân cỏ nhân tạo, và mỗi đội có 6 người thi đấu trên sân.
• Bóng đá Paralympic: Đây là loại hình bóng đá dành riêng cho những người khuyết tật, có áp dụng luật của FIFA nhưng được điều chỉnh phù hợp với đối tượng thi đấu. Kích thước sân, dụng cụ, số người chơi cũng được thay đổi cho phù hợp. Hai loại hình nổi bật nhất của bóng đá Paralympic là bóng đá 5 người dành cho các cầu thủ khiếm thị, và bóng đá 7 người dành cho các cầu thủ bị chứng bại não.
• Bóng đá xe lăn: Đây cũng là loại hình bóng đá dành cho người khuyết tật. Người chơi sẽ điều khiển một chiếc xe lăn để khống chế và đá một quả bóng có kích thước lớn hơn bóng bình thường. Loại hình bóng đá này được chơi trong phòng thể dục, trên sân bóng rổ. Mỗi đội sẽ có 4 cầu thủ thi đấu trên sân, và xe lăn của họ sẽ được lắp thêm một bộ phận để bảo vệ chân.
• Bóng đá cua (Crab football): Đây là loại hình bóng đá thường được chơi ở trường học. Môn này có thể chơi với quả bóng bình thường, nhưng phổ biến nhất là dùng bóng hơi. Thay vì chạy bằng chân như bóng đá thông thường, người chơi sẽ ngồi xuống rồi dùng cả tay và chân để di chuyển và đá bóng bằng chân. Tư thế này trông giống một con cua đang bò nên loại hình này được gọi là bóng đá cua.
• Bóng đá 2 người (Jorkyball): Đây là loại hình bóng đá mà mỗi bên chỉ có 2 cầu thủ, chơi trên một sân cỏ nhân tạo có 4 bức tường. Những bức tường có thể được sử dụng để chuyền, rê bóng và ghi bàn. Cách tính điểm của môn này tương tự như trong môn tennis. Cả trận đấu sẽ có 3 set, đội nào thắng 2 set sẽ thắng chung cuộc. Đội nào ghi 7 bàn trước trong một set thì sẽ thắng set đó.
• Bóng đá không thủ môn (Rush Goalie): Đây là loại hình bóng đá có tính linh hoạt hơn bình thường. Trong môn này, vị trí thủ môn sẽ bỏ khung thành để dâng cao khi tấn công như một cầu thủ bình thường. Khi tấn công, tất cả các cầu thủ của một đội đều sẽ dâng lên tham gia. Còn khi phòng ngự, “thủ môn” đó sẽ lùi về giữ khung thành. Loại hình này thường được dùng khi người chơi muốn có vị trí linh hoạt hơn, hoặc khi có số người chơi ít.
• Bóng đá đầm lầy: Đây là loại hình bóng đá diễn ra ở bãi lầy, với luật thi đấu được điều chỉnh cho phù hợp. Thời gian của trận đấu chỉ là 24 phút (mỗi hiệp 12 phút), và mỗi đội có 6 cầu thủ thi đấu trên sân (trong đó có một thủ môn).
• Bóng đá 3 đội: Đây là loại hình bóng đá có 3 đội đối kháng nhau cùng một lúc chứ không phải 2 như bình thường. Trận đấu sẽ được diễn ra trên sân bóng 6 cạnh, và mỗi đội sẽ có phần sân của riêng mình. Luật chơi vẫn sẽ tương tự bóng đá bình thường, nhưng khác ở cách tính điểm. Trong bóng đá 3 đội, đội bị thủng lưới ít nhất sẽ thắng chứ không phải đội ghi được nhiều bàn thắng nhất.
• Bóng đá đi bộ: Đây là loại hình nhằm để duy trì lối sống lành mạnh cho những người trên 50 tuổi. Đúng như cái tên của nó, người chơi sẽ đi bộ chứ không chạy. Nếu có cầu thủ nào chạy thì đội đối phương sẽ được hưởng một quả đá phạt. Loại hình này cấm xoạc bóng, và bóng cũng không được đá lên cao hơn tầm hông. Một trận đấu bóng đá đi bộ có thể có hoặc không có thủ môn.
• Thi tâng bóng: Cách chơi này có nhiều luật và biến thể khác nhau, tùy thuộc vào giải đấu.

Bóng đá xe lăn được chơi ở trong sân bóng rổ

Các giải bóng đá chính

Với tầm phủ sóng khắp thế giới, nhiều giải đấu bóng đá đã được tổ chức trên nhiều bình diện khác nhau, thu hút một lượng khán giả vô cùng lớn, cả theo dõi trực tiếp tại sân và xem qua truyền hình. Trên thế giới có rất nhiều giải đấu cấp quốc tế và quốc nội nổi tiếng và có lịch sử lâu đời.

Cấp Quốc tế

Các giải đấu bóng đá cấp quốc tế được chia thành hai loại đối tượng. Thứ nhất là dành cho đội tuyển bóng đá quốc gia của các nước thi đấu với nhau. Thứ hai là các câu lạc bộ đại diện cho các quốc gia sẽ thi đấu với nhau. Trong loại thứ hai, một câu lạc bộ sẽ được xác định bằng nước mà câu lạc bộ đó đại diện, chứ không phải bằng quốc tịch của các cầu thủ trong đội.

World Cup

Giải đấu bóng đá cấp quốc tế lớn nhất thế giới là World Cup do Liên đoàn Bóng đá Thế giới (FIFA) tổ chức. Giải đấu này diễn ra 4 năm một lần, kể từ năm 1930 cho đến nay (ngoại trừ năm 1942 và 1946 do Chiến tranh Thế giới lần thứ 2). World Cup đã trở thành giải đấu bóng đá uy tín nhất thế giới và là sự kiện thể thao được nhiều người theo dõi nhất thế giới, vượt trên cả Thế vận hội (Olympics). Đương kim vô địch của World Cup hiện đang là Đội tuyển bóng đá quốc gia Pháp, sau khi giành chức vô địch lần thứ 2 của mình vào kỳ World Cup 2018.

World Cup là giải đấu cấp quốc tế lớn nhất

Tương tự như bóng đá nam, FIFA cũng tổ chức World Cup dành cho bóng đá nữ. Giải đấu này cũng diễn ra 4 năm một lần, bắt đầu từ năm 1991. Đội đương kim vô địch đang là Đội tuyển Mỹ, sau khi giành chức vô địch lần thứ 4 vào kỳ World Cup 2019.

Thế vận hội mùa hè (Olympics)

Trong khuôn khổ Thế vận hội mùa hè (Olympic) cũng có những trận thi đấu của bộ môn bóng đá kể từ năm 1900, ngoại trừ Olympics năm 1932 ở Los Angeles. Trước khi World Cup ra đời, Olympics vẫn luôn là sự kiện quốc tế uy tín nhất. Ban đầu, sự kiện thể thao này chỉ dành cho những vận động viên nghiệp dư. Khi thể thao trở nên chuyên nghiệp hơn thì khoảng cách về chất lượng giữa World Cup và Olympics ngày càng cách xa hơn. Kể từ năm 1992, các cầu thủ bóng đá nam thi đấu tại World Cup đều phải ở độ tuổi U23. Tới năm 1996, mỗi đội sẽ được có thêm 3 cầu thủ trên 23 tuổi trong đội hình. Từ năm 1996, tại Olympics có thêm bộ môn bóng đá nữ, và không có giới hạn về độ tuổi như bóng đá nam.

Môn bóng đá nam trong Olympics dành cho đối tượng U23

Sau World Cup, giải đấu bóng đá cấp độ quốc tế quan trọng khác là những giải vô địch bóng đá cấp châu lục. Mỗi liên đoàn bóng đá của một châu lục đều có giải đấu riêng của mình giữa các đội tuyển quốc gia trong châu lục đó. Đó là:

• Giải vô địch bóng đá Châu Âu (Euro)
• Cúp bóng đá Nam Mỹ (Copa América)
• Cúp bóng đá Châu Phi (CAN)
• Cúp bóng đá Châu Á (Asian Cup)
• Cúp vàng CONCACAF (CONCACAF Gold Cup)
• Cúp bóng đá Châu Đại Dương (OFC Nations Cup)

Trước đây còn có giải đấu là Cúp Liên đoàn các châu lục, dành cho 8 đội tuyển quốc gia. Thành phần tham gia bao gồm 6 đội bóng vô địch giải đấu của 6 châu lục, đội đương kim vô địch World Cup và đội chủ nhà của World Cup lần sau. Do chỉ được coi là giải đấu khởi động nên FIFA đã “xóa sổ” Cúp Liên đoàn các châu lục kể từ năm 2017.

Euro là giải đấu cấp đội tuyển của bóng đá Châu Âu

Còn đối với cấp câu lạc bộ, các giải đấu quốc tế uy tín nhất là giải vô địch của các châu lục, hội tụ những câu lạc bộ hàng đầu của các quốc gia trong châu lục đó. Nổi tiếng nhất là các giải:

• Cúp C1 Châu Âu (UEFA Champions League)
• Cúp C1 Nam Mỹ (Copa Libertadores)

 Nhà vô địch của mỗi châu lục sẽ đối đầu với nhau trong Giải vô địch bóng đá thế giới các câu lạc bộ (FIFA Club World Cup).

Cúp C1 Châu Âu là giải đấu danh giá nhất của cấp câu lạc bộ

Cấp Quốc gia

Mỗi một quốc gia lại sở hữu một hệ thống giải đấu quốc nội riêng của nước mình, và tổ chức hàng năm thành từng mùa giải, bao gồm nhiều hạng đấu cao thấp khác nhau. Các câu lạc bộ sẽ thi đấu vòng tròn hai lượt trong suốt cả mùa bóng để tính điểm và xếp hạng. Câu lạc bộ đứng đầu bảng xếp hạng sẽ lên ngôi vô địch, một số đội bóng đầu bảng sẽ được lên hạng trên, một số đội bóng cuối bảng sẽ bị xuống hạng dưới. Các câu lạc bộ hàng đầu của một quốc gia sẽ được thi đấu ở giải vô địch thuộc châu lục đó trong mùa giải sau.

Ngoài hệ thống giải đấu xếp hạng, mỗi quốc gia còn thường có thêm một hoặc nhiều cúp quốc nội, thi đấu theo thể thức loại trực tiếp.

Các giải đấu quốc nội nổi tiếng là nơi hội tụ nhiều ngôi sao được hưởng lương cao nhất thế giới, còn những giải đấu hạng thấp hay ở những quốc gia nhỏ thì có cả những cầu thủ nghiệp dư, hoặc bóng đá không phải nghề chính của họ. Các cầu thủ giỏi nhất thế giới chủ yếu tập trung tại 5 giải đấu hàng đầu Châu Âu, đó là Bundesliga (Đức), Premier League (Anh), La Liga (Tây Ban Nha), Serie A (Ý) và Ligue 1 (Pháp).

Cúp FA là một trong những giải đấu lâu đời nhất thế giới

Luật thi đấu bóng đá

Trong bóng đá có hệ thống luật quy định chính thức và sử dụng thống nhất trên toàn thế giới, đối với mọi loại hình bóng đá. Tuy nhiên, tùy vào từng tình huống cụ thể mà sẽ có đôi chút điều chỉnh linh hoạt về luật cho phù hợp với đặc thù riêng của giải hay của loại hình bóng đá.

Luật bóng đá chính thức được thông qua vào năm 1863, và dần dần được sửa đổi để có được một bộ luật như ngày nay. Từ năm 1886 đến nay, luật bóng đá được Ủy ban Bóng đá Quốc tế quản lý chính thức.

Luật bóng đá chính thức có tổng cộng 17 điều luật, quy định cụ thể về số lượng cầu thủ của mỗi đội, thời lượng của trận đấu, quy mô của sân và bóng, loại lỗi và tính chất của những lỗi mà các trọng tài có thể xử phạt…

Mỗi đội có tối đa là 11 cầu thủ thi đấu trên sân (trong đó có 1 thủ môn), tùy thuộc vào loại hình mà số lượng cầu thủ có thể ít hơn. Thủ môn là người duy nhất được dùng tay chơi bóng, miễn là đứng trong vòng cấm địa của đội mình. Mặc dù các cầu thủ khác sẽ được huấn luyện viên chỉ định vào từng vị trí cụ thể nhưng luật không quy định khắt khe về điều đó, nên tất cả có thể thay đổi linh hoạt.

Trang phục cơ bản của một cầu thủ thường là áo đấu, quần đùi, tất, giày bóng đá và miếng bảo vệ ống đồng. Ngoài ra, các cầu thủ có thể đeo thêm băng tay, băng chân hay băng đầu tùy thích, miễn là không phải những thứ có thể gây nguy hiểm cho bản thân và đối phương như đồng hồ hay trang sức. Thủ môn phải mặc trang phục khác với trọng tài và các cầu thủ còn lại.

Mỗi đội có thể thay 3 cầu thủ trong suốt 90 phút thi đấu chính thức, và có thêm một quyền thay đổi người nữa nếu trận đấu bước vào hiệp phụ. Tùy vào mỗi giải đấu mà quy định về số lượng cầu thủ dự bị hay số quyền thay người sẽ khác nhau. Cầu thủ được thay ra ngoài sân sẽ không được trở vào sân thi đấu trong trận đấu đó nữa. Lý do của việc thay người thường là do chấn thương, mệt mỏi, thi đấu không hiệu quả, thay đổi người chiến thuật, hoặc là một cách để kéo dài thời gian trong trận đấu.

Một trận đấu sẽ có một trọng tài chính, căn cứ vào luật để làm nhiệm vụ điều hành trận đấu. Hỗ trợ cho trọng tài chính sẽ là 2 trọng tài biên và một trọng tài thứ 4 (ở Việt Nam thường gọi là trọng tài bàn). Ngoài ra, hiện nay, khi công nghệ VAR đã được áp dụng vào bóng đá hiện đại thì sẽ còn cả một tổ VAR ngồi trong phòng kỹ thuật video.

Trang phục trong bóng đá là tương đối đơn giản

Bóng thi đấu thường có chu vi là từ 68 – 70 cm, trọng lượng từ 410 – 450g và áp suất từ 0,6 – 1,1. Trước đây, bóng thường làm từ cao su với những miếng da khâu lại với nhau bên ngoài. Còn hiện nay, bóng được làm từ chất liệu tổng hợp.

Sân bóng dành cho người lớn trong các trận thi đấu quốc tế có chiều dài từ 100 – 110 m, chiều rộng từ 64 – 75 m. Sân dành cho những trận đấu không phải quốc tế có chiều dài từ 90 – 120 m và chiều rộng từ 45 – 90m. Vào năm 2008, Ủy ban Bóng đá Thế giới đã ấn định kích thước chuẩn cố định của một sân bóng là 105 x 60 m. Tuy nhiên, sau đó quyết định này bị hoãn lại và chưa từng thực sự được thi hành.

Khung thành phải có chiều rộng là 7,32 m và chiều cao 2,44 m, và tuy trong luật không quy định nhưng thường được chăng lưới phía sau để dễ xác định những tình huống ghi bàn.

Một trận đấu bóng đá người lớn thường có 90 phút, chia làm 2 hiệp (mỗi hiệp 45 phút). Giữa hai hiệp, hai đội sẽ nghỉ giải lao 15 phút. Đồng hồ của trận đấu sẽ chạy liên tục không ngừng, ngay cả khi bóng ngoài cuộc hay trận đấu bị gián đoạn. Chính vì vậy, vào cuối mỗi hiệp, trọng tài thường cộng thêm khoảng thời gian bị mất đi này vào, gọi là khoảng thời gian bù giờ.

Một trận đấu bình thường có thể kết thúc với kết quả hòa, nhưng trong những trận đấu loại trực tiếp sẽ cần phải có cách khác để phân định thắng thua. Khi trận đấu có kết quả hòa, hai đội sẽ phải đá thêm 2 hiệp phụ (mỗi hiệp 15 phút). Bàn thắng ghi trong hiệp phụ sẽ được tính vào kết quả trận đấu. Nếu sau hiệp phụ mà hai đội vẫn hòa nhau thì sẽ tiến hành đá luân lưu. Kết quả của loạt sút luân lưu không được tính vào kết quả cuối cùng của trận đấu. Ngoài ra, trong những cặp đấu vòng loại trực tiếp có lượt đi và lượt về thì thường áp dụng luật bàn thắng sân khách. Nếu tổng tỷ số của cả hai lượt trận là kết quả hòa thì đội nào ghi nhiều bàn thắng trên sân khách hơn sẽ được đi tiếp. Nếu kết quả vẫn tiếp tục hòa nhau thì sẽ dẫn tới hiệp phụ, và có thể là cả loạt luân lưu nếu không có đội nào ghi được bàn thắng trong hiệp phụ.

Trong bóng đá, có hai trạng thái chính của bóng là bóng trong cuộc và ngoài cuộc (hay còn gọi là bóng sống và bóng chết). Mọi lúc thì bóng đều trong cuộc, chỉ trừ lúc bóng ra ngoài sân hoặc trận đấu bị trọng tài cho dừng lại. Bóng chết sẽ được tiếp tục đưa vào cuộc theo những cách sau, tùy vào trường hợp khiến trận đấu phải tạm dừng:

• Giao bóng: Khi bắt đầu mỗi hiệp đấu hoặc khi có đội ghi bàn (đội vừa bị thủng lưới sẽ được giao bóng).
• Ném biên: Khi bóng lăn ra khỏi đường biên dọc (một đội bóng sẽ được ném biên khi bóng chạm chân cầu thủ đối phương đi hết đường biên dọc).
• Phạt góc: Khi bóng lăn ra khỏi đường biên ngang (đội tấn công sẽ được đá phạt gốc khi bóng chạm chân cầu thủ đối phương đi hết đường biên dọc).
• Phát bóng lên: Khi bóng không vào khung thành và từ chân của đội tấn công đi hết đường biên ngang. Đội phòng ngự sẽ được phát bóng lên.
• Đá phạt gián tiếp: Khi có cầu thủ phạm lỗi không nghiêm trọng.
• Đá phạt trực tiếp: Khi có cầu thủ phạm lỗi nghiêm trọng.
• Đá phạt Penalty (phạt đền): Khi có cầu thủ phạm lỗi trong vòng cấm địa.
• Tung bóng: Khi trận đấu phải dừng vì những lý do khác như có cầu thủ bị chấn thương nặng, có khán giả chạy xuống sân hoặc khi bóng bị hỏng.

Trong luật bóng đá có quy định rõ những lỗi mà cầu thủ có thể phạm phải. Các lỗi nghiêm trọng sẽ bị thổi phạt trực tiếp (hoặc phạt penalty nếu phạm lỗi trong vòng cấm địa). Các lỗi ở mức độ nhẹ hơn sẽ bị thổi phạt gián tiếp.

Trong bóng đá áp dụng thẻ vàng và thẻ đỏ để phạt cầu thủ

Khi cầu thủ phạm lỗi, sẽ có hệ thống thẻ được sử dụng để phạt. Thẻ vàng được sử dụng để cảnh cáo, thẻ đỏ sử dụng để truất quyền thi đấu (đuổi khỏi sân và không được thi đấu tiếp trận đấu đó nữa). Cầu thủ nhận 2 thẻ vàng trong một trận đấu cũng sẽ bị truất quyền thi đấu. Ngoài ra, trọng tài còn có thể rút thẻ cho cả huấn luyện viên, thành viên ban huấn luyện, cầu thủ dự bị hoặc cầu thủ đã được thay ra ngoài nếu những người này có hành vi không hay. Huấn luyện viên hay thành viên ban huấn luyện nếu phải nhận thẻ đỏ thì sẽ phải rời khỏi khu vực kỹ thuật và không được chỉ đạo hay làm nhiệm vụ trong trận đấu đó nữa.

Ngoài ra, khi một cầu thủ phạm lỗi, thay vì ngừng trận đấu, trọng tài có thể cho trận đấu tiếp tục nếu như tình huống lúc đó có lợi cho đội bị phạm lỗi. Hành động này được gọi là cho hưởng “phép lợi thế”. Sau vài giây, nếu tình huống đó không còn có lợi nữa thì trọng tài có thể dừng trận đấu và thổi phạt. Nếu phạm lỗi xứng đáng nhận thẻ thì dù có phép lợi thế, sau đó, cầu thủ này vẫn có thể bị phạt khi bóng chết.

Ngoài những án phạt trên sân (thường gọi là phạt nóng), sau khi xem xét băng ghi hình các trận đấu, Ban Tổ chức vẫn có thể bổ sung thêm những án phạt khác (phạt nguội). Một số hành vi khác trên sân được coi là đặc biệt nghiêm trọng và có thể sẽ dẫn đến những án phạt rất nặng, ví dụ như có hành vi phân biệt chủng tộc. Một số giải đấu còn cho phép cầu thủ kháng cáo lại án phạt nếu như thấy trọng tài quá nặng tay hoặc quyết định sai. Đối với câu lạc bộ thì có thể là những lỗi dùng doping, gian lận tuổi, dàn xếp tỷ số.

Các án phạt nguội như vậy có thể dành cho riêng cá nhân cầu thủ hoặc cho cả câu lạc bộ. Án phạt có thể bao gồm phạt tiền, trừ điểm ở giải quốc nội hoặc thậm chí là đuổi khỏi giải.

Cầu thủ và trận đấu

Sự phổ biến và tính đại chúng của bóng đá đã khiến môn thể thao này thu hút được số lượng người chơi khổng lồ, không phân tuổi tác, giới tính hay nguồn gốc xuất thân. Theo ước tính, hiện nay có khoảng 250 triệu cầu thủ bóng đá trên thế giới và còn rất nhiều người khác chơi nhiều loại hình bóng đá khác nhau.

Cựu danh thủ Jean-Pierre Papin đã từng gọi bóng đá là “một thứ ngôn ngữ toàn cầu”. Các trận đấu ở mọi cấp độ luôn thu hút nhiều khán giả, và bóng đá đã trở thành một thứ văn hóa trên toàn thế giới.

Trên thế giới hiện có khoảng 250 triệu cầu thủ bóng đá

Các hình thức chơi bóng

Do có luật chơi cơ bản khá đơn giản và không cần đến trang bị hay dụng cụ gì cầu kỳ và đắt tiền, bóng đá trở nên rất dễ tiếp cận đối với mọi đối tượng người chơi. Mọi người ở bất cứ lứa tuổi nào cũng đều có thể chơi bóng theo phong trào để giải trí, từ những em nhỏ cho tới những người lớn tuổi. Trận bóng có thể diễn ra ở bất cứ đâu: sân bóng, bãi đất trống, đường phố, hay thậm chí chí là bất kỳ một không gian trống nào.

Tuy nhiên, bóng đá như vậy chỉ đơn thuần là một sở thích hay thú vui giải trí những lúc rảnh rỗi. Nếu muốn coi bóng đá như một nghề và trở thành cầu thủ chuyên nghiệp thì con đường sẽ chông gai hơn rất nhiều. Công thức chung của một cầu thủ bóng đá thường là khởi đầu từ một cầu thủ nghiệp dư, và chỉ những người giỏi nhất mới có thể trở thành cầu thủ chuyện nghiệp.

Họ thường khởi đầu từ những câu lạc bộ bóng đá thiếu niên ở địa phương để được rèn luyện bộ môn này ngay từ khi còn nhỏ. Họ sẽ được rèn luyện thể lực, đào tạo về kỹ thuật, chiến thuật và được thi đấu để tích lũy thêm kinh nghiệm. Sau đó, tùy vào kỹ năng và tài năng mà các cầu thủ nhí tiềm năng sẽ được các tuyển trạch viên lựa chọn và ký hợp đồng. Sau khi ký hợp đồng, các cầu thủ sẽ được rèn luyện trong môi trường tốt hơn, và những người giỏi nhất sẽ có cơ hội được đưa lên đội một. Trên đội một, họ sẽ có cơ hội được luyện tập cùng và học hỏi từ những cầu thủ chuyên nghiệp, từ đó tìm kiếm cơ hội khẳng định mình mỗi khi được ra sân và nếu thi đấu tốt sẽ được đá chính thường xuyên và trở thành cầu thủ chính thức.

Nhìn vào con đường đó, có thể thấy rất khó để trở thành một cầu thủ chuyên nghiệp chứ chưa nói đến trở thành một cầu thủ giỏi và được thi đấu cho những câu lạc bộ nổi tiếng. Bóng đá chuyên nghiệp vô cùng khắc nghiệt và có tính cạnh tranh rất cao nên chỉ một phần nhỏ các cầu thủ trẻ có thể trở thành cầu thủ chuyên nghiệp. Những người còn lại thì phải chấp nhận chơi bóng như một sở thích hoặc tiếp tục sự nghiệp ở các câu lạc bộ bán chuyên nghiệp. Trong số các cầu thủ chuyên nghiệp, cũng rất ít người có thể trở thành ngôi sao. Chỉ những cầu thủ giỏi mới có được vị trí ở các câu lạc bộ lớn, số còn lại sẽ phải thi đấu cho các câu lạc bộ nhỏ hoặc câu lạc bộ ở các giải đấu hạng thấp hơn.

Để có thể thi đấu trọn vẹn 90 phút của trận đấu, các cầu thủ (trừ vị trí thủ môn) phải cần đến thể lực và sức bền rất lớn tùy theo vị trí (đặc biệt là tiền vệ hay các cầu thủ chạy cánh). Trung bình mỗi trận đấu, cầu thủ sẽ phải di chuyển với quãng đường từ 6 – 11 km, mà mùa giải thì kéo dài 9 tháng với mật độ thi đấu dày đặc trên nhiều đấu trường nên nền tảng thể lực là vô cùng quan trọng. Chính vì vậy, họ phải có một chế độ rèn luyện, dinh dưỡng, nghỉ ngơi rất nghiêm ngặt.

Ngoài ra, cầu thủ còn là một nghề có tuổi nghề không dài nhưng lại tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. Dù trong tập luyện hay thi đấu, các cầu thủ luôn đứng trước nguy cơ rất cao gặp phải những chấn thương với mức độ nặng nhẹ khác nhau. Không ít những cầu thủ gặp phải chấn thương nặng khiến sự nghiệp phải chấm dứt ngay từ rất sớm. Nhiều cầu thủ khác có thể bình phục sau chấn thương nặng, nhưng không bao giờ có thể lấy lại phong độ và khả năng chơi bóng như trước được nữa.

Nguy hiểm hơn, đã có nhiều trường hợp các cầu thủ đột tử trên sân đấu hay sân tập do gặp vấn đề về tim. Chính do mối đe dọa đáng sợ này, hiếm có cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp nào đủ khả năng thi đấu trọn vẹn cả mùa, mà các huấn luyện viên sẽ tùy vào đối thủ mà có kế hoạch xoay vòng đội hình hợp lý, giữ sức trụ cột cho những trận đấu quan trọng.

Cùng với bóng chày, bóng đá được coi là môn thể thao đồng đội có tính bất ngờ cao nhất. Không ai có thể nói trước được kết quả của một trận đấu hay giải đấu nào, vì không hiếm chuyện những đội bóng lớn được đánh giá cao hơn lại bất ngờ gục ngã trước những tên tuổi “cửa dưới”, hay những ứng cử viên cho suất “lót đường” lại hiên ngang lên ngôi vô địch. Ví dụ điển hình là trường hợp của Đan Mạch lên ngôi vô địch Euro 1992 khi chỉ tham gia với tư cách đội bóng thay thế cho Nam Tư bị cấm vận. Hay còn là nhà vô địch Hy Lạp của Euro 2004 khi đã vượt qua cả những ông lớn như Pháp hay Bồ Đào Nha.

Môi trường thi đấu

Xưa kia, các cầu thủ bóng đá hiện đại ban đầu chỉ chơi bóng nghiệp dư như một thú vui giải trí. Họ thường là các sinh viên, rồi mới tới tầng lớp thượng lưu và công nhân. Trong suốt thời gian dài vào những năm đầu của thế kỷ 20, do điều kiện thi đấu tồi tệ và đồng lương thấp, việc chơi bóng chuyên nghiệp cho các câu lạc bộ của những ông chủ lớn bị coi như “đi làm nô lệ”.

Dù rằng từ đầu thế kỷ 20, ở Anh đã có nhiều liên đoàn cầu thủ, nhưng họ lại không đấu tranh được gì nhiều để cải thiện tình trạng tồi tệ này đối với các cầu thủ. Phải đến thập niên 90, điều kiện thi đấu của bóng đá chuyên nghiệp mới bắt đầu được cải thiện. Các cầu thủ bắt đầu được ký hợp đồng có kỳ hạn, ở Pháp là từ năm 1969 còn ở Anh là từ năm 1978.

Từ thập niên 1970, nhờ có được sư tư vấn của người đại diện hoặc cơ quan đại diện, điều kiện kinh tế của các cầu thủ mới khá hơn. Tuy nhiên, so với mức lương của các ngôi sao Đua xe Công thức 1, quyền anh hoặc ngôi sao bóng rổ NBA thì những gì các ngôi sao bóng đá được nhận vẫn rất “bèo bọt”. Lấy ví dụ, trong cùng một thời điểm, khi siêu sao Diego Maradona được câu lạc bộ SSC Napoli trả 7,5 triệu franc Pháp mỗi năm thì võ sĩ quyền anh Larry Holmes nhận được tới hơn 45 triệu. Theo bảng xếp hạng năm 2006 các vận động viên chuyên nghiệp có thu nhập cao nhất của tạp chí Sports Illustrated thì cầu thủ bóng đá hưởng lương cao nhất là siêu sao người Brazil Ronaldinho với khoảng 32,7 triệu USD một năm. Con số này tương đương với mức thu nhập của huyền thoại tennis Roger Federer (31,3 triệu USD), nhưng chỉ chưa tới một phần ba của tay golf Tiger Woods (111,9 triệu USD).

Khi đồng lương tăng lên thì giá chuyển nhượng cũng theo đó mà tăng lên nhanh chóng, và kỷ lục về cầu thủ có giá trị chuyển nhượng cao nhất thế giới cũng không tồn tại được lâu. Năm 1905, cầu thủ người Anh Alf Common trở thành cầu thủ bóng đá đầu tiên được chuyển nhượng với giá 1.000 bảng, và chỉ 95 năm sau đó, Real Madrid đã lập kỷ lục thế giới khi mua siêu sao người Bồ Đào Nha Luís Figo từ Barcelona với giá 62 triệu euro. Ngay năm sau đó, cũng lại là Real Madrid phá kỷ lục khi đưa về sân Santiago Bernabéu siêu sao người Pháp Zinedine Zidane từ Juventus với giá 77,5 triệu euro. Kỷ lục sau đó liên tục bị phá vỡ, đó là Cristiano Ronaldo từ Manchester United sang Real Madrid với giá 94 triệu euro vào năm 2009, Gareth Bale từ Tottenham Hotspur sang Real Madrid với giá 100 triệu euro vào năm 2013, Paul Pogba từ Juventus sang Manchester United với giá 105 triệu euro vào năm 2016, và Neymar từ Barcelona sang PSG với giá 222 triệu euro vào năm 2017. Ngoài ra, giá chuyển nhượng của nhiều cầu thủ khác cũng tăng lên mức rất cao.

Neymar Jr đang là cầu thủ có giá trị chuyển nhượng lớn nhất

Chiến thuật bóng đá

Chiến thuật trong bóng đá từ xa xưa rất khác biệt so với ngày nay, và được thay đổi theo từng thời kỳ.

Đội bóng đầu tiên trong thế kỷ 19 thường chơi với đội hình 1-1-8 gồm 8 cầu thủ tiền đạo, 1 cầu thủ tiền vệ và 1 cầu thủ hậu vệ. Trong những năm 1870, những đội bóng thành công thường dùng đội hình khác biệt một chút, đó là 1-2-7, gồm 7 cầu thủ tiền đạo, 2 cầu thủ tiền vệ và 1 cầu thủ hậu vệ. Sở dĩ thời này, các đội bóng phải sử dụng nhiều tiền đạo như vậy là do luật việt vị khi đó quy định tiền đạo phải đứng trên ít nhất 3 cầu thủ đối phương.

Vào những năm 1880, hai câu lạc bộ của Anh là Preston North End và Blackburn Rovers đã rất thành công sau khi mua cầu thủ từ Scotland. Những cầu thủ này mang theo lối chơi gọi là “phong cách Scotland”, chú trọng vào chuyền bóng hơn là rê bóng.

Trong mùa bóng đầu tiên của hạng cao nhất tại bóng đá Anh diễn ra vào tháng 9/1888, Preston North End đã lên ngôi vô địch mà không thua một trận đấu nào và còn xuất sắc giành cả Cúp FA. Trong mùa giải đó, họ sử dụng đội hình 2-3-5 (2 hậu vệ, 3 tiền vệ và 5 tiền đạo).

Sự thành công của Preston North End đã khiến nhiều đội khác áp dụng chiến thuật này. Đội hình 2-3-5 đã thống trị bóng đá cho tới năm 1925, khi FA quyết định thay đổi luật việt vị. Số cầu thủ đối phương mà tiền đạo cần phải đứng trên để không việt vị đã giảm từ 3 xuống còn 2.

Cầu thủ Charlie Buchan của Arsenal khi đó đã đề xuất với huấn luyện viên Herbert Chapman rằng đội bóng nên tận dụng sự thay đổi luật này để tạo nên một đội hình mới. Ý kiến được đưa ra là 3 cầu thủ tiền vệ sẽ làm nhiệm vụ giăng bẫy việt vị, còn 2 cầu thủ hậu vệ sẽ chuyển lên chơi ngay phía trước 3 cầu thủ kia, ngoài ra, một tiền đạo sẽ được kéo xuống hàng tiền vệ. Đội hình vì vậy sẽ chuyển từ 2-3-5 sang 3-3-4. Đội hình này còn được gọi là đội hình WM, khi vị trí của 5 tiền đạo và của 5 cầu thủ ở dưới sẽ tạo thành chữ W và M.

Hệ thống mới này đã phát triển bóng đá phản công, tuy nhiên chưa thể mang lại thành công ngay lập tức. Phải đến năm 1930, Arsenal mới giành chức vô địch Cúp FA. Mùa giải sau đó, họ giành chức vô địch hạng đấu cao nhất của bóng đá Anh. Trong 3 mùa giải sau đó, Arsenal giành hai chức vô địch, và WM là đội hình được nhiều câu lạc bộ sử dụng nhất.

Chiến thuật WM đã thống trị bóng đá Châu Âu cho tới năm 1950. Sau khi nhiều huấn luyện viên cố tìm ra cách khắc chế đội hình, huấn luyện viên Gusztáv Sebes của đội tuyển Hungary đã tạo ra một chiến thuật mới dựa trên sự hoán đổi vị trí, tạo nên một sự mới lạ lớn. Với chiến thuật 4-2-4 mới lạ này, Hungary đã hạ Anh 6-3 ngay trên sân vận động Wembley, một trận đấu nổi tiếng trong bóng đá diễn ra vào năm 1953. Brazil sau đó đã tiếp thu chiến thuật này và phát triển lên thành 4-4-3-3 trong những năm 1960. Chiến thuật này vẫn còn được áp dụng phổ biến cho tới những năm 1970.

Tại thời điểm này, hầu hết những chiến thuật mà chúng ta thấy ngày nay đã được sáng tạo ra, như 4-4-2, 4-5-1, 3-4-3. Hiện nay, không còn một chiến thuật mới nào được phát minh ra mà chỉ là biến thể từ những chiến thuật lớn nói chung, dựa trên sự thay đổi về vị trí và lối chơi. Dưới đây là một vài biến thể phổ biến:

• Đội hình 4-4-2 thường: Tạo ra một hệ thống tối ưu trên sân, đặc biệt là về bề rộng. Hai hàng hậu vệ và tiền vệ 4 người tạo nên khối phòng ngự nhỏ gọn, hiệu quả trong kèm người khu vực.
• Đội hình 4-4-2 kim cương (hay còn gọi là 4-3-1-2): Đảm bảo sự vượt trội về số lượng cầu thủ trong khu vực trung tâm của sân, rất hữu ích cho việc chơi pressing hiệu quả. Hạn chế của chiến thuật này là thiếu cầu thủ chạy cánh và nhiều phương án tấn công khác nhau.
• Đội hình 4-3-3: Cho phép kiểm soát hàng tiền vệ tốt hơn trong tấn công, có tính linh hoạt và có thể chuyển đổi sang sơ đồ 4-4-2 hoặc 4-1-4-1. Chiến thuật này thúc đẩy pressing và sáng tạo cao, tạo điều kiện cho việc sử dụng toàn bộ bề rộng của sân trong tấn công.
• 4-3-2-1 (hay còn gọi là 4-5-1): Có nhiều nét tương đồng với sơ đồ 4-3-3, nhưng có khả năng thích ứng để chơi phản công. Hai tiền vệ phòng ngự án ngữ trước hàng hậu vệ đóng vai trò vô cùng quan trọng vì họ giúp đảm bảo sự cân bằng của đội và đóng vai trò là mối liên kết giữa phòng ngự và tấn công.
• 3-4-3 (hay còn gọi là 3-4-1-2): Hữu ích trong giai đoạn chuyển tiếp, đặc biệt là để chống phản công. Sơ đồ này cũng có thể đẩy mạnh tấn công với số lượng cầu thủ nhiều, nhưng sẽ khá rủi ro vì vai trò của cặp cầu thủ chạy cánh là rất quan trọng đối với sự cân bằng của đội.

WM là chiến thuật nổi tiếng với vị trí cầu thủ tạo thành chữ cái W và M

Ngôi sao bóng đá

Sau hơn một thế kỷ hình thành và phát triển, bóng đá hiện đại đã sản sinh ra nhiều cầu thủ lớn với tài năng và thành tích đặc biệt. Họ thường được gọi là các ngôi sao hay siêu sao bóng đá. Những cầu thủ này thường có giá trị chuyển nhượng và mức lương rất cao, thi đấu cho những câu lạc bộ hàng đầu.

Để vinh danh những cầu thủ xuất sắc nhất, hàng năm thường diễn ra các cuộc bầu chọn ở nhiều cấp độ như quốc gia, châu lục hay toàn thế giới. Trong lịch sử, đã có rất nhiều giải thưởng cá nhân uy tín được trao cho những siêu sao nổi tiếng. Dưới đây là một vài giải thưởng được coi là uy tín nhất:

• Giải Quả bóng vàng Châu Âu của tạp chí France Football (từ năm 1956 đến nay): Giải thưởng vinh danh các cầu thủ xuất sắc nhất do các nhà báo thể thao bình chọn. Từ năm 2007, các huấn luyện viên và đội trưởng của các đội tuyển quốc gia mới có quyền bình chọn. Từ năm 2010 đến 2015, giải này hợp nhất với Giải Cầu thủ xuất sắc nhất năm của FIFA, sau đó lại tách trở về như cũ từ 2016. Tính cả 6 năm hợp nhất, cầu thủ nam giành được nhiều giải này nhất là Lionel Messi của Argentina với 6 lần, tiếp theo là Cristiano Ronaldo của Bồ Đào Nha với 5 lần. Có 3 cầu thủ từng 3 lần giành giải, đó là các huyền thoại Michel Platini của Pháp, Johan Cruyff và Marco van Basten của Hà Lan. Ngoài ra, có 5 cầu thủ từng 2 lần giành giải và 15 cầu thủ từng 1 lần giành giải.
• Giải Cầu thủ xuất sắc nhất năm của FIFA (từ năm 1991 đến 2009): Giải thưởng vinh danh các cầu thủ xuất sắc nhất do các nhà báo thể thao, huấn luyện viên và đội trưởng của các đội tuyển quốc gia bình chọn. Cầu thủ nam giành được nhiều giải này nhất là Zinedine Zidane của Pháp và Ronaldo của Brazil cùng với 3 lần. Ronaldinho của Brazil đã 2 lần giành được giải này, còn lại là 11 cầu thủ từng 1 lần giành giải (trong đó có cả Lionel Messi và Cristiano Ronaldo).
• Giải Quả bóng vàng FIFA (từ năm 2010 đến 2015): Đây là sự hợp nhất của Giải quả bóng vàng Châu Âu và Giải Cầu thủ xuất sắc nhất năm của FIFA. Trong 6 năm diễn ra giải này, Lionel Messi đã 4 lần giành giải, còn Cristiano Ronaldo là 2 lần.
• Giải FIFA The Best (từ năm 2016 đến nay): Sau khi tách trở về như cũ, đây là phiên bản mới của Giải Cầu thủ xuất sắc nhất năm của FIFA. Trong 4 năm diễn ra tính cho đến nay, Cristiano Ronaldo đã 2 lần giành giải, 2 lần còn lại là của Lionel Messi và Luka Modric của Croatia.
• Giải cầu thủ xuất sắc nhất Châu Phi (từ năm 1970 đến nay): Từ năm 1970 đến 1994, giải thưởng này do tạp chí France Football trao. Tuy nhiên, từ năm 1995, do giải Quả bóng vàng Châu Âu đã mở rộng cho tất cả các cầu thủ chơi bóng tại Châu Âu mà (trước đó chỉ là quốc tịch Châu Âu) nên tạp chí này đã kết thúc giải. Từ đó, Liên đoàn bóng đá Châu Phi là người trao giải này (tính cả năm 1992 và 1994). Hai cầu thủ giành được giải này nhiều nhất là Samuel Eto’o của Cameroon và Yaya Touré của Bờ Biển Ngà với cùng 4 lần. Có 2 cầu thủ từng 3 lần giành giải và 5 cầu thủ từng 2 lần giành giải.
• Giải cầu thủ xuất sắc nhất Nam Mỹ (từ năm 1971 đến nay): Có 3 cầu thủ từng 3 lần giành giải này là Zico của Brazil, Elias Figueroa của Chile và Carlos Tevez của Argentina. Có 5 cầu thủ từng 2 lần giành giải, còn lại là 1 lần.

 

Lionel Messi đang là ngôi sao sở hữu nhiều danh hiệu Quả bóng vàng nhất

Tổ chức và Điều hành

Liên đoàn bóng đá thế giới (FIFA) là tổ chức quản lý và điều hành bóng đá toàn thế giới (và các loại hình liên quan như futsal hay bóng đá bãi biển). Trụ sở của FIFA được đặt tại thành phố Zürich, Thụy Sĩ. Dưới FIFA có 6 liên đoàn bóng đá cấp châu lục:

• Liên đoàn bóng đá Châu Á (AFC)
• Liên đoàn bóng đá Châu Phi (CAF)
• Liên đoàn bóng đá Châu Âu (UEFA)
• Liên đoàn bóng đá Bắc, Trung Mỹ và Caribê (CONCACAF)
• Liên đoàn bóng đá Châu Đại Dương (OFC)
• Liên đoàn bóng đá Nam Mỹ (CONMEBOL)

Tại mỗi quốc gia thành viên của FIFA đều có một Liên đoàn bóng đá riêng để quản lý. 209 liên đoàn bóng đá cấp quốc gia này có liên hệ chặt chẽ với FIFA và Liên đoàn bóng đá châu lục của mình.

FIFA là tổ chức quản lý bóng đá toàn thế giới

Lợi ích kinh tế của bóng đá

Ngay từ những năm 1880 ở Anh, bóng đá đã mang lại lợi ích kinh tế cho các đội bóng. Nhờ vào tiền bán vé vào sân mà các câu lạc bộ có thể tự trang trải chi phí của mình và xây sân vận động. Bóng đá ngày càng phát triển và phổ biến thì càng thu hút được nhiều người đến sân hơn. Trong mùa giải vô địch đầu tiên của bóng đá Anh (mùa giải 1888 – 1889), số lượng khán giả chỉ là 4.639 người. Sau đó, đến cuối thế kỷ 19, con số này đã tăng lên khoảng 10.000 người, và đến trước Chiến tranh thế giới thứ nhất là 20.000 người.

Nguồn thu chính của các câu lạc bộ cho đến những năm 1990 là vé vào sân, sau đó dần được thay thế bằng tiền bản quyền truyền hình và tiền quảng cáo. Từ năm 1969, các câu lạc bộ ở Pháp đã bắt đầu quảng cáo trên ngực áo đấu của cầu thủ, đi tiên phong là Nîmes Olympique và Olympique de Marseille.

Từ năm 1982, Liên đoàn bóng đá Châu Âu (UEFA) đã bắt đầu cho phép cầu thủ mặc áo đấu có quảng cáo trong các giải đấu cấp câu lạc bộ, trừ trận Chung kết (phải đến năm 1995 thì việc quảng cáo trên áo đấu trong trận Chung kết mới được cho phép). Tuy nhiên, FIFA hiện nay vẫn chưa chấp nhận việc quảng cáo trên ngực áo đấu của đội tuyển quốc gia.

Bên cạnh các nguồn lợi kinh tế trực tiếp cho các câu lạc bộ, bóng đá cũng mang lại nguồn thu cho các ngành kinh tế có liên quan, đặc biệt là du lịch. Nếu thi đấu tốt và nổi tiếng, một câu lạc bộ có thể kéo được rất nhiều du khách đến với thành phố mà mình đại diện, góp phần khiến cho du lịch của thành phố đó phát triển hơn. Ngoài ra, việc đăng cai các sự kiện bóng đá lớn cũng có thể giúp lượng khách du lịch tới một đất nước tăng lên.

Quảng cáo trên áo đấu là một cách làm kinh tế của các đội bóng

Bóng đá và Chính trị

Không chỉ đơn thuần là một môn thể thao, bóng đá có tầm ảnh hưởng rất lớn và đôi khi có thể tác động tới cả chính trị ở khu vực, thậm chí còn là quốc tế. Những câu lạc bộ bóng đá lớn và thành công thường được coi là biểu tượng cho cả một địa phương đó, và cho chủ nghĩa dân tộc của xứ sở. Có thể kể đến Barcelona ở Catalonia hay Athletic Bilbao ở xứ Basque là biểu tượng cho tinh thần tự trị. Hay ngược lại, bóng đá lại có thể giúp đoàn kết tinh thần của một quốc gia.

Câu lạc bộ Athletic Bilbao là niềm tự hào của xứ Basque

Lịch sử bóng đá đã từng ghi nhận một cuộc xung đột bắt nguồn từ một trận bóng. Đó là trận đấu thuộc Vòng loại World Cup 1970, khi El Salvador giành chiến thắng 3-2 trước Honduras. Do xung đột trong và sau trận đấu, El Salvador đã đem quân tấn công Honduras khiến hơn 2.000 người thiệt mạng và mâu thuẫn giữa hai nước láng giềng này càng trầm trọng thêm. Ngoài ra, bóng đá cũng trở thành phương tiện tuyên truyền cho Mặt trận giải phóng Algérie trong thời gian xảy ra Chiến tranh Algérie.

Bóng đá lại cũng có thể trở thành phương tiện thúc đẩy hoặc hàn gắn quan hệ ngoại giao giữa các nước có mâu thuẫn. Có thể kể đến trận đấu lịch sử giữa Mỹ và Iran tại vòng đấu loại bảng F World Cup 1998 hay hai quốc gia có nhiều mâu thuẫn là Nhật Bản và Hàn Quốc đã đồng tổ chức World Cup 2002 khá thành công.

Bóng đá và văn hóa đại chúng

Bóng đá được nhiều nghệ sĩ coi như thứ “ngôn ngữ toàn cầu” với những đặc điểm thi đấu, luật lệ và truyền thống riêng của nó. Đã có nhiều tác phẩm văn học viết về môn thể thao này như “Vua bóng đá” của Aziz Nesin hay “Fever Pitch” của Nick Hornby.

Còn về âm nhạc, các bài hát tập thể đã trở thành một phần không thể thiếu của các trận đấu. Cảnh tượng các cổ động viên cùng nhau hát vang một bài đồng ca truyền thống nào đó để cổ vũ cho các câu lạc bộ và đội tuyển quốc gia đã trở nên rất quen thuộc. Đó có thể là những bài hát truyền thống được sáng tác riêng cho các đội bóng hoặc một bài hát không được viết cho bóng đá nhưng lại được coi là ca khúc dành riêng cho đội bóng đó. Bóng đá cũng trở thành nguồn cảm hứng để nhiều nghệ sĩ sáng tác nên những bài hát bất hủ. Đó cũng chính là cách nhóm nhạc huyền thoại Queen cho ra đời “We Will Rock You” và “We Are the Champions”.

Về điện ảnh, bộ phim đầu tiên về bóng đá được ra đời từ năm 1911, đó là “Harry The Footballer” của đạo diễn người Anh Lewin Fitzhamon. Các tác phẩm điện ảnh về môn thể thao vua rất đa dạng về nội dung. Đó có thể là sự hâm mộ cuồng nhiệt của cổ động viên trong “À mort l’arbitre” (1984, đạo diễn Jean-Pierre Mocky) đến cái nhìn trào phúng về bóng đá trong “Coup de tête” (1979, đạo diễn Jean-Jacques Annaud) hay những trận đấu mang dấu ấn lịch sử trong “Escape to Victory” (1981, đạo diễn John Huston) hoặc “Das Wunder von Bern” (2003, đạo diễn Sönke Wortmann). Đôi khi, bóng đá còn được “mượn” để nói về các đề tài văn hóa khác, như trong vở kịch truyền hình “Trận bóng của những triết gia” do nhóm Monty Python thực hiện năm 1972.

Bóng đá cũng được chuyển thể thành các trò chơi, từ các trò chơi cổ điển như bóng đá bàn (bi lắc) hay Subbuteo,… đến các trò chơi điện tử hiện đại. Trong số đó, nổi tiếng nhất là loạt game FIFA Football của hãng Electronic Arts và loạt game Pro Evolution Soccer (PES) của hãng Konami. Ngoài ra, còn có loạt Dream League Soccer của hãng First Touch Games cùng một số trò chơi điện tử hiện đại ít nổi tiếng hơn.

Là môn thể thao vua và có số lượng người hâm mộ nhiều nhất thế giới, bóng đá đã tạo nên cả một nền văn hóa cổ động. Chính cổ động viên là những người mang lại nguồn thu cho đội bóng mình yêu thích qua việc mua vé vào sân, mua đồ lưu niệm hay tham gia các hội người hâm mộ do đội bóng tổ chức. Khi trận đấu diễn ra, họ luôn là người cổ vũ, động viên tinh thần để tạo ra nguồn động lực cho các cầu thủ. Chính vì vậy, cổ động viên thường được gọi là “cầu thủ thứ 12” của đội bóng. Thậm chí, để tri ân các cổ động viên, nhiều câu lạc bộ đã treo vĩnh viễn số áo 12 của mình vì nó là để dành cho người hâm mộ.

Các hội cổ động viên bóng đá bắt đầu được hình thành ở Anh từ cuối thế kỷ 19. Khoảng thời gian đầu, các hội cổ động viên thường phụ thuộc trực tiếp vào đội bóng, nhưng từ những năm 1940 thì bắt đầu tách ra độc lập. Họ thường là những người tổ chức ra các hình thức cổ động trên sân dành cho đội bóng của mình, đặc biệt là trong các trận đấu với những đội bóng kình địch.

Tuy nhiên, không phải cổ động viên nào cũng cổ vũ cho đội bóng mình yêu mến một cách hòa nhã và văn minh. Các nhóm cổ động viên quá khích được gọi là hooligan luôn thích khiêu khích, gây rối và có hành vi bạo lực, ẩu đả với các nhóm cổ động viên khác. Có không ít trường hợp các hooligan đã bị cấm vào sân vĩnh viễn. Thậm chí, bạo lực còn có thể biến một số trận đấu thành thảm kịch. Nổi tiếng nhất là thảm họa Heysel xảy ra trên sân vận động Heysel tại Brussels, Bỉ, vào ngày 29/5/1985, trong trận Chung kết Cúp UEFA giữa Liverpool và Juventus. Một giờ đồng hồ trước khi trận đấu bắt đầu, cổ động viên Liverpool đã vượt qua hàng rào ngăn giữa khu cổ động viên trung lập và khu cổ động viên của Liverpool để gây sự với cổ động viên đối thủ. Các cổ động viên Juventus trong khu cổ động viên trung lập buộc phải rút lui, vô tình gây ra áp lực lên một bức tường xiên, khiến bức tường này đổ lên đầu họ. Có 39 người đã thiệt mạng trong thảm họa này, trong đó có 32 người Ý, 4 người Bỉ, 2 người Pháp và 1 người Bắc Ireland. Ngoài ra, có gần 600 người bị thương, nhưng trận đấu vẫn được tiếp diễn dù tai họa đã xảy ra.

Thảm họa Heysel vẫn là một sự cố đáng quên trong bóng đá

Hy vọng với những thông tin chi tiết ở trên đây, các bạn đã biết được bóng đá xuất xứ từ nước nào, phần nào hiểu rõ về lịch sử bóng đá và kiến thức bóng đá chi tiết nhất. Hãy tiếp tục theo dõi Danhgianhacai.com để biết thêm nhiều thông tin bổ ích!